Murathan Mungan'dan: Şairin Romanı/ “Şair”in “romancı” olarak “uzun rüya”sı

Murathan Mungan’ın “Şairin Romanı”, “şair”in kadim zamanlarda geçen ütopyasının romanı. Kitap yayımlandığında hemen okumaya başladım, ancak kesintisiz okuma olanağı bulamadığından bıraktım. Meclis tatile girdikten sonra yeniden kitabı elime aldım ve kendimi Mungan’ın o görkemli söz-sözcük-hayal şölenlerine bıraktım. Kitabı bitirdikten, cinayetlerin esrarının çözülmesinden sonra geriye dönüp bazı bölümleri yeniden okudum. Ne de olsa, “İnsan hayatı hayal ile hakikat arasında kestirme yollar aramakla geçiyor”. Bazen bu “kestirme yollara” kolayca sapıveriyor okur...
http://tureykose.blogspot.com/2011/07/murathan-mungandan-sairin-roman-sairin.html

Adı yerküre olan bir başka gezegenin anakarasında geçiyor olaylar. “Şairin Romanı”nın kahramanları; açık denizlerden 50 yıl önce terkettiği ana karaya dönen bilge şair Bendag, şiir filozofu Mooth, ikizlerinden ayrılıp Mooth’un peşine takılmış Zeey ile Tagan, “yarı mecnun, yarı kahin, yarı şair” Ümma, kadın şair Lelalu, polis Gamenn, sözlükçüler, rüya terbiyecileri, şairler ve şairleri öldüren katiller. Mekanlar; yollar, rüya havuzları, uyku hanları, dargın göller, büyü ormanları, şiir kuyuları, onüç dolunaylı gökyüzleri. Paralel kurguyla ilerleyen öyküleri takip ederken, 50 yıllık zaman kaydırmasını ancak esrarın açıklığa kavuştuğu son bölümlere doğru anlayabiliyorsunuz. Dil ustası Mungan bu fantastik romanında isimler, sözcükler uydurmuş, kentler yaratmış. Kitabı bir polisiye olarak -da- heyecanla okuyabilirsiniz. Ama daha dikkatli okurlar; ikizlik, katil-mağdur , hakikat-hayal , yaratıcılık-kıskançlık, yaşlılık ve bilgelik temalarınının işlendiği bu yapıttan çok daha zengin okurluk hazları devşirebilirler. Gaveleana menekşesinin sadece kadınların elinden su içmesi ama sadece erkeklere kokması gibi; bazı sözcüklerin sesi-sözü de ancak bazı okurlara ulaşır...
Murathan Mungan verdiği röportajlarda “iyi bir romandan aklımda hayatımın sonun akadar unutamayacağım en az üç sahne kalmalı” diye bir ölçü koyuyordu. “Şairin Romanı”ndaki “Şairin Kuyusu” başlıklı bölüm bu “unutulmaz” sahnelerden biri. Bu öyle bir kuyu ki; genç şair gidip kuyunun başında şiiirini okur, eğer kuyu şiiri şairin kendi sesiyle yankılıyorsa şairliği onaylanıyor. Yok, şairin şiirinde başka şairlerin sesi duyuluyorsa eğer bu kez onların sesiyle yankılayarak şairin kendi sesini henüz bulamamış olduğunu söylüyor. Diğer “unutulmaz” sahneler; çocukların “büyüyüyünce nasıl biri olmak istiyorlarsa öyle” kardan adamlar yaptığı okul bahçesi, mavi kamass çiçeği tarlalarının büyüsü, Lelalu’nun şiirlerini taşıyan güvercinler...Ve elbette, cinayetlerinin esrarı çözülürken bir uçurtmayla beraber uçuruma “uçan” katilin anlatıldığı bölümün görsel ve duyusal zenginliğini anmadan olmaz...
Şairin Romanı, bir yandan Ursula Le Guin’in ütopyalarını çağrıştırıyor, öte yandan okuru Binbir Gece Masalları’na götürüyor. Kitap doğaya, şiire methiye, şaire sevgi ve saygı destanı. Burçlarına şiirlerin dikildiği bir gezegende hayatın anlamı şiirle ölçülüyor, iyi şiir-şair kutsanıyor, şiirsel adalet peşinde koşuluyor. Yazar, “Çöken uygarlıklardan her zaman iki şey kalır geriye: Şiir ve çömlek. Yerkürenin en eski tanıkları” diyor. Kitapta “şiir adları” var, ama şiir yok. Sadece bir tek dize var, şiirlerini güvercinlerle dört bir yana salan kadın şair Lelalu’nun “Adım bir kuş biçimi alacak, sonra başka bir dile konacak” dizesi. Murathan Mungan’ın sözcükleri kanatlanmış, “Şairin Romanı”na konmuş, ıskalamayın. Kitap, 592 sayfa ve 15 yılda yazılmış. Evet, çok uzun; ama ne diyordu “şair” Omayra’da “Bütün zamanları birden yaşayanlar bilir/zaman geçirgendir/ büyük rüyalar uzun sürer.”
---------
Şairin Romanı, Metis Yayınları, 592 sayfa
---------
29 Temmuz 2001, Cumhuriyet Ankara ekinde yayımlandı